Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht
Hoe kun je de verschillende maatregelen en doelen binnen het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) inpassen in je bedrijfsvoering, zodat het ook nog wat oplevert? Dit staat centraal binnen het project Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht (de opvolger van het project Natuurlijke Veehouderij in Utrecht), dat in 2022 in de provincie Utrecht van start is gegaan. Edith Finke begeleidt namens DLV Advies een studiegroep van ongeveer vijftien melkveehouders. Daarnaast coördineert ze diverse teelt- en bemestingsproeven, die op zes locaties liggen.
Veel deelnemers kennen elkaar al uit het vorige project. De boeren trekken dus al een mooi poosje met elkaar op. Nu kijken ze samen hoe ze de diverse ambities uit het GLB kunnen toepassen binnen hun bedrijfsvoering, en wel zó dat het ook bedrijfsmatig voordeel oplevert. Edith: “We gaan in dit project onder meer aan de slag met kruidenrijk grasland, grasklaver, rustgewassen en bufferstroken. Allemaal elementen die binnen het GLB worden beloond; en dan kijken in hoeverre die inpasbaar zijn.”
Meerdere proeflocaties
De praktijkproeven liggen zoals gezegd op meerdere locaties verspreid door de hele provincie en daarmee op diverse grondsoorten. Loonbedrijf Van Geresteijn uit Kootwijkerbroek en twee melkveehouders faciliteren de proeflocaties.
Op twee proefvelden op kleigrond in Abcoude en Montfoort is vorig jaar de ondiepe Geohobel-frees ingezet voor het volvelds inzaaien van kruidenrijk grasland. “Die percelen zijn vorig jaar in september en oktober ingezaaid; we zijn nu benieuwd hoe die de winter zijn doorgekomen”, zegt Edith. “De proeven in dit project zijn allemaal vorig jaar aangelegd, 2023 wordt dus een cruciaal jaar.”
In Breukelen ligt een proef waarbij bufferstroken zijn ingezaaid met kruidenrijk grasland. “Daar is in september drie meter grond zwart gemaakt met een rotorkopeg en in dezelfde werkgang is het kruidenmengsel ingezaaid.” Ook hier zal de groep in het voorjaar bekijken hoe de bufferstroken zijn aangeslagen.
Persistentie graskruidenmengsel
De persistentie van een graskruidenmengsel wordt gemonitord op het proefveld in Weesp. Op een perceel dat in 2020 met zo’n mengsel is ingezaaid. Na drie jaar staan de kruiden (klavers, chichorei en smalle weegbree) nog steeds in het veld, maar wel minder dan de eerste jaren van inzaai. Op een perceel waar het eerste jaar schapen hebben gelopen, waren de kruiden direct verdwenen. “En bij een bemestingsproef in Renswoude bekijken we in hoeverre compost als meststof uitpakt voor een graskruidenmengsel”, vervolgt Edith. “Daar zijn we in 2022 mee begonnen. We vergelijken de standaardbemesting met drijfmest en kunstmest met een compostgift.” Deze proef ligt op zandgrond.
Invloed van groenbemesters
Op de (schrale) zandgrond bij Van Geresteijn in Kootwijkerbroek ligt een proef met twee groenbemesters die vorig jaar zijn ingezaaid na de maisoogst: Italiaans raaigras en snelle lenterogge. Edith: “We kijken hier hoe die gewassen de winter zijn doorgekomen en wat het effect is van wel of niet onderwerken van die gewassen voor de daaropvolgende maisoogst. Het onderwerken gebeurt komend voorjaar met een biofrees”, vertelt ze. Ook het effect van het onderwerken met zo’n frees op het bodemleven wordt meegenomen in het onderzoek.
Verdienmodel cruciaal
Edith: “De overheid stuurt voor de melkveehouderij aan op een extensievere vorm van landbouw. Dat is mooi, maar er moet wel een verdienmodel overblijven voor de boer. Het project heet ook niet voor niets ‘Verdienen met duurzame melkveehouderij’”, benadrukt ze. Waarschijnlijk zal het verdienmodel voor veel bedrijven uitdraaien op een mix van opbrengsten vanuit de primaire bedrijfsvoering, het GLB en agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Ook neventakken komen aan bod. “De eerstvolgende studiegroepbijeenkomst vindt plaats op een bedrijf dat op diverse vlakken actief is met verbreding”, vertelt Edith. “En binnen onze groep zet een aantal deelnemers nu de stap naar biologisch.”
Over begeleider Edith Finke
Edith Finke is adviseur Mest en Mineralen en gespecialiseerd in de biologische melkveehouderij. “Het project Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht (de opvolger van het project Natuurlijke Veehouderij in Utrecht) is zeker niet alleen gericht op biologische boeren”, benadrukt ze. “We hebben een hele gemengde groep met zowel biologische als gangbare melkveehouders.”
Edith begeleidt studiegroepen waarin boeren van boeren leren en waarin iedereen tot zijn recht kan komen. Haar specialisatie is de biologische melkveehouderij. Zee heeft deze sector zien ontwikkelen tot een mooie bedrijfstak. "Samen met de ondernemer maken we een omschakelplan en een economische doorkijk om te zien of deze tak van sport tot de mogelijkheden behoort. In mijn vrije tijd probeer ik zoveel mogelijk buiten te zijn, fietsend of wandelend in de polder of sla ik een balletje op de tennisbaan."
Bijeenkomsten en activiteiten |
||||
| Wat | Wanneer | Waar | Meer informatie | |
 |
Proefvelden: effect bemesting op opbrengst en kruiden | Doorlopend | Renswoude | 4 proefvelden. Monitoren verschillende bemestings niveau. Opbrengst bepaling en kruiden tellen. |
|
Proefvelden: Mengsel beoordelen | Doorlopend | Breukelen | Slootkanten mengsel zijn ingezaaid in het najaar 2022 en gemonitoord. |
|
Proefvelden: monitoren van de percelen persistentie | Doorlopend | Weesp | De kruiden worden geteld die in 2020 zijn ingezaaid. |
 |
Proefvelden: effect bemesting op opbrengst en kruiden | oktober | Kootwijkerbroek | Veldbijeenkomst bij Barry v Geeresteijn |
|
Studiegroepbijeenkomst | 22 augustus 2023 | Montfoort | Studiegroepbijeenkomst bij Ramona Schalkwijk |
|
Demonstratie: effect Geohobel | Begin april 2023 | Abcoude en Montfoort | 2 velden zijn in het najaar 2022 ingezaaid met de Geohobel. In 2023 monitoren we het resultaat en ontwikkeling. |
|
Praktische informatieavond GLB | 13 maart 2023 | Kootwijkerbroek |
Het nieuwe Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) is per 1 januari 2023 ingegaan en de strengere mestregels gaan per 1 maart in. Wat houdt deze verandering voor uw bedrijfsvoering in en welke kansen biedt het nieuwe GLB u? |
|
Bijeenkomst Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht | 13 december 2022 | Loonbedrijf van Geresteijn |
|
|
Bijeenkomst Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht | 23 augustus 2022 | Vianen |
|
|
Startbijeenkomst Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht |
28 maart 2022 |
Loonbedrijf Schuurman |
|
|
|
Van Geresteijn Loonbedrijf b.v.Barrie van Geresteijn Vinkekampweg 6 3774 PL Kootwijkerbroek |
|
Van Geresteijn loonbedrijf is opgericht in de jaren 70 toen vader van Geresteijn zijn eerste trekker kocht om boeren te helpen met hun werk. Eind jaren 90 kwam het grondwerk en sloopwerk erbij omdat je niet het jaar rond boerenwerk kon blijven doen. In 2004 hebben de kinderen Geresteijn samen met een neef het bedrijf van vader overgenomen. Sindsdien is het bedrijf gegroeid naar een 20 medewerkers die altijd klaar staan voor de klanten om de meest uiteen lopende opdrachten uit te voeren. "Het is de boer wiens nijvere hand, de kost verschaft voor ‘t ganse land. |
|
|
|
Loon- en verhuurbedrijf SchuurmanGerbrand Schuurman Gein Noord 53 1391 HA Abcoude |
|
Verhuur- en Loonbedrijf Schuurman BV is een professioneel loonbedrijf die in 2022 55 jaar actief is in de Agrarische en Cultuurtechnische sector. In samenwerking met Wij.Land en Commonland voeren zij werkzaamheden uit om de bodemkwaliteit te verbeteren. Hiervoor kiezen ze voor producten die geen uitputting veroorzaken en op een natuurlijke manier gewonnen worden. " Betrouwbaarheid en betrokkenheid zijn zaken waar wij veel waarde aan hechten. Dit geld zowel naar de klanten, naar onze medewerkers, als naar onze leefomgeving. Naast onze lopende projecten zijn we ook actief met social return en hebben wij doelstellingen om CO2 te reduceren." |
|
|
|
Melkveehouder Van RijnArjan en Wessel van Rijn Oud Aa 37 A 3621 LA Breukelen |
|
"Als Wessel iets wil uitproberen, doen we het gewoon", zegt melkveehouder Arjan van Rijn uit het Utrechtse Breukelen. Wessel is zijn zoon en beoogd bedrijfsopvolger. Van Rijn probeert het bedrijf zo goed mogelijk neer te zetten voor zijn zoon en dat geeft positieve energie op het bedrijf. " Met een opvolger ben je veel gemotiveerder en bovendien gebeurt er meer als je het met z'n tweeën doet." |
|
|
|
Van Bennekom RenswoudeGerben van Bennekom Hopeseweg 11 3927 CS Renswoude |
|
Het grasland van Gerben is al een aantal jaren grasland, ligt er goed bij en wordt niet beweid. Zijn voornaamste doel met het doorzaaien van kruiden is het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en het verhogen van de droogtetolerantie van het grasland. Met de klavers kan ook de kunstmestgift voor een groot deel achterwege gelaten worden. " Binnen het project staan vragen centraal als ‘hoe moet ik kruidenrijk grasland inzaaien?’ en ‘hoe moet ik kruidenrijk grasland onderhouden?’. Samen hebben ze begin september, op een regenachtige dag, kruiden en klaver doorgezaaid in bestaand grasland. Een keer is er volvelds een graskruidenmengsel doorgezaaid, op een ander veld is met vier verschillende strokenfrezen een graskruidenmengsel gezaaid." |
|
|
|
Melkveehouderij Cock VerweijCock Verweij Kanaaldijk 1 1383 ND Weesp
|
|
In ruim drie hectare weiland van melkboer Cock Verweij worden diverse graszaden plus verschillende kruiden ingezaaid. Op het land zullen onder andere eenjarige koeien grazen, maar de grassoorten en kruiden zullen ook insecten en daarmee weidevogels aantrekken. Niet alleen de omvang van het project, maakt dit tot een bijzonder project. Ook het feit dat boeren, loonwerkers, het Waterschap en de gemeente Weesp hieraan onder leiding van PPP-Agro advies uit Weesp en DLV Advies meewerken. De grootte van het perceel waar Verweij overgaat van monocultuur naar mengcultuur betreft een oppervlakte van elf voetbalvelden. |
|
Aanleg proefvelden vijf locatiesIn 2022 zijn proefvelden aangelegd bij de verschillende deelnemers. Proefveld ‘Eemnes’ is vervallen. Ter vervanging van dit proefveld is er een proefveld in Abcoude en Montfoort bij gekomen, dit is een proefveld met de Novag en Geohobel. Hieronder worden de verschillende proefvelden met de resultaten van 2023 toegelicht: |
Locatie 1 Weesp
Onderzoeksvraag: Wat is de invloed van bemesting op de persistentie van kruiden?
Proefveldopzet (zie figuur 1)
-
Twee proefvelden met verschillende bemestingsniveaus. Op perceel één (bruin) is alleen de eerste snede bemest, perceel twee (groen) is ook voor de tweede en derde snede bemest.
-
Doel is het vergelijken van de kruidenpersistentie.
Figuur 1. Proefveldopzet Weesp (perceel groen = meerdere keren bemest, perceel bruin = één keer bemest)
Resultaten 2023
-
Kruidentelling laat zien dat het aandeel kruiden van 41 procent naar 61 procent met één keer bemesten is toegenomen. De kruiden zijn met name vlinderbloemigen.
-
Cichorei en smalle weegbree zijn zo goed als verdwenen.
-
Aandeel kruiden is van 43 naar 44 procent toegenomen op het proefveld wat meerdere keren bemest is.
-
De droge stof opbrengst is gedaald van 13,46 ton naar 10,12 ton op het perceel wat één keer bemest is.
-
De droge stof opbrengst is gedaald van 14,3 ton naar 12,4 ton op het perceel wat meerdere keren bemest is.
-
Onkruidbestrijding d.m.v. ruggenspuit uitvoerbaar.
-
Ganzen zijn actief op kruidenrijk grasland.
_____________________________________________________________
Locatie 2 Nieuwer ter Aa/Breukelen
Proefveld 1
Onderzoeksvraag: Welk kruidenrijkmengsel is het meest geschikt voor een drie meter brede, bemestingsvrije slootkant met betrekking tot persistentie, opbrengst en GLB vergoeding?
Proefveldopzet
Drie stroken van 85 meter lengte inzaaien met drie verschillende slootkantmengsels (kruidenmengsel ANLB-pakket, inheems kruidenmengsel en productiekruiden/akkerrandenmengsels). Inzaai middels rotorkopeg. Kruidenpersistentie wordt gemeten door middel van tellingen en de opbrengstbepaling door middel van een graslandhoogtemeter.
Resultaten 2023
-
Op het perceel worden de kruiden verdrongen door het gras en hebben hierdoor weinig kans, met name extensieve kruiden;
-
Het perceel is verschraalt in de slootkant;
-
Een advies is het slootvuil weghalen en productiekruiden gebruiken.
Proefveld 2
Onderzoeksvraag: Wat is het verschil in persistentie van de kruiden bij twee verschillende grasmengsels?
Proefveldopzet
Eén perceel is in augustus 2020 ingezaaid met een BG11 mengsel en één perceel met het Havera 1 mengsel. De kruidenpersistentie is gemonitord door kruidentellingen en er is een bodemconditiescore bepaald.
Resultaten 2023
BG11 mengsel geeft een licht hogere persistentie dan Havera 1. In 2023 zijn de kruiden zo goed als verdwenen, enkel Cichorei is aanwezig. Na drie jaar moeten de kruiden weer doorgezaaid worden. (zie tabel 1 hieronder).
Tabel 1. Gemiddeld percentage kruiden per grasmengsel
|
BG11 |
Havera 1 |
|
|
9-11-2020 |
65,2% |
41,4% |
|
6-7-2021 |
18,0% |
18,0% |
|
23-9-2021 |
37,4% |
36,2% |
|
16-11-2022 |
27,0% |
18,0% |
|
28-8-2023 |
5% |
3% |
______________________________________________________________________________________________
Locatie 3 Renswoude
Onderzoeksvraag: Wat is het effect van de combinatie compost-drijfmest ten opzichte van de combinatie kunstmest-drijfmest op de opbrengst en kwaliteit van het gras/kruidenperceel?
Proefveldopzet (zie figuur 2)
-
Verschillende mestcombinaties (zie tabel 2) op de percelen uitrijden.
-
Bemesten voor de eerste en na de tweede, derde, vierde, vijfde snede.
-
DS (droge stof) meten met graslandhoogtemeter.
-
Perceel 1 en 2 zijn samengevoegd in 2023.
-
Perceel 3 en 4 zijn samengevoegd in 2023.
Figuur 2. Proefveldopzet Renswoude
Tabel 2: uitgereden mest
Resultaten 2023 (zie tabel 3)
- Combinatie drijfmest en compost zorgt voor lagere opbrengst (ds) en betere kwaliteit (kVEM) vergeleken met de combinatie drijfmest-kunstmest.
Tabel 3: Opbrengstmetingen proefveld Renswoude
Locatie 4 Kootwijkerbroek
Onderzoeksvraag: Is sorghum een gewas die in plaats van snijmaïs geteeld kan worden in het kader van het nieuwe GLB beleid als rustgewas en vruchtwisseling?
In figuur 3 is de proefveldopzet te zien in Kootwijkerbroek. Van links naar rechts: sorghum, mengteelt sorghum-maïs en maïsteelt.
Figuur 3 Proefveldopzet Kootwijkerbroek (1 = sorghum, 2 = sorghum met maïs, 3 = maïs)
Resultaten 2023
In onderstaande tabel is een vergelijking te zien tussen de mengteelt maïs-sorghum en sorghum.
Tabel 4: Vergelijking mengteelt maïs-sorghum en sorghum
________________________________________________________________________
Locatie 5 Abcoude en Montfoort
Onderzoeksvraag: Wat is het effect van de Geohobel en Novag (doorzaaitechniek) ten opzichte van traditionele graslandvernieuwing op de opkomst, opbrengst en kwaliteit van het graskruidenland?
Proefveldopzet (zie figuur 4)
-
Twee proefvelden. In Abcoude (september) en Montfoort (oktober). Abcoude is ingezaaid met kruiden door de Geohobel in oktober 2022. Het perceel in Montfoort is opgedeeld in twee stukken. Eén deel is ingezaaid met een Geohobel op het andere deel is een traditionele zaaimachine gebruikt.
-
Kruiden zijn gemonitord door tellingen.
-
Novag heeft op 10 oktober ingezaaid. In 2024 komen hier resultaten van.
Figuur 4. Proefvelden in Abcoude en Montfoort
Resultaten 2023
Geohobel:
-
Prima om grassen door te zaaien
-
De opkomst van kruiden is matig met name vlinderbloemigen
-
Geschikt voor graslandverbetering
-
Matige grassen worden verdrongen
Novag:
-
Het perceel grasland was voorheen minder gewild voor beweiden van koeien, omdat er veel matige en minder smaakvolle grassen aanwezig waren.
-
Doorzaai heeft ervoor gezorgd dat het perceel veel meer goede grassen heeft gekregen.
-
De doorzaai van kruiden is tegen gevallen. De oorzaak hiervan is onbekend, er staan alleen wat chichorei planten. Opvallend is dat de klavers er totaal niet zijn. Het is afwachten of deze mogelijk nog in 2024 te zien zijn.
-
Een vraag die speelt: is het kruidenzaad te diep weggelegd, waardoor ze een slecht kiemingspercentage hadden.
Resultaten najaar 2023 perceel Abcoude:
Het aantal kruiden wat opgekomen is, is minimaal door de droogte (extreem droge omstandigheden). Alleen langs de sloot en bosrand is een goede opkomst van de kruiden, met name Chichorei. Het kan zijn dat er hier meer gezaaid is of dat er meer vocht aanwezig is geweest. Ook hier weer onduidelijk hoe het komt dat de overige kruiden niet aanwezig zijn na doorzaai. Het kruidenzaai heeft geen kans gekregen of is te diep weggelegd. Het is afwachten hoe het perceel in 2024 ervoor komt te staan.
Onderzoeksvraag
Wat is de persistentie van de kruiden (opbrengst en kwaliteit) in het grasland ten opzichte van voorgaande jaren. Welke invloed heeft één keer per jaar bemesten ten opzichte van twee/drie keer per jaar bemesten op de persistentie van de kruiden?
Proefveldopzet Cock Verweij
Resultaten Voederwaardeonderzoek
De eerste snede is er 20m3 bemest, hierna is er niks meer bemest.
De eerste snede is er 20m3 bemest, na de eerste snede wordt er 15m3 bemest en na de tweede snede nog eens 10m3.
Resultaten kruidentelling
Conclusie(s)
Aanbevelingen
Tips/adviezen
|
Proefveld bij van Lint Abcoude 2-09-2022 en proefveld bij Schalkwijk aan het werk 16-10-2022
Resultaat Geohobel in Abcoude 22-11-2022
 |
Van gangbaar naar biologisch: stapsgewijs naar biologisch boerenOp boerderij "De Grazige Weiden" in Oudewater staat een opmerkelijke verandering op het punt te gebeuren. Vanaf 1 april 2024 zal de boerderij voor het eerst biologische melk produceren. Jan en Conny Graveland hebben hun eigen unieke weg bewandeld in het stappenplan naar een biologische bedrijfsvoering. |
 |
Kruidenrijke bufferstroken: tips en trucs uit de praktijkIn het kader van het project 'Verdienen met Duurzame Melkveehouderij Utrecht' zaaide Wessel van Rijn uit Breukelen op 6 oktober 2022 de bufferstroken langs slootkanten in met vijf verschillende kruidenmengsels. Hij voerde deze taak eigenhandig uit met behulp van een rotorkopeg en zaaimachine. Nu, bijna een jaar later, is het tijd om de tussentijdse resultaten van deze proefvelden te bekijken. Waar zijn de kruiden goed aangeslagen en waar zijn ze minder succesvol? Kunnen we verklaren waar dit aan ligt? |
 |
Doorzaaien van grassen en kruiden met de GeohobelHet doorzaaien van kruiden in grasland is altijd een uitdaging. Binnen het project ‘Verdienen met duurzame melkveehouderij’ is het afgelopen seizoen onder meer ervaring opgedaan met een Oostenrijkse frees annex doorzaaimachine van Geohobel. Deze methode zit tussen volledige graslandvernieuwing en doorzaaien in bestaand grasland in, vertelt Edith Finke, adviseur Mest & Mineralen bij DLV Advies. Ook de aanpak van muur kwam dit jaar aan de orde. |
 |
Stapsgewijs naar 'kringloopboeren'met drie w'sAl tien jaar werken Jan en Conny Graveland stapsgewijs aan kringlooplandbouw. In 2010 kwam er minder eiwit in het rantsoen, in 2014 werd KAS vervangen door kunstmest zonder nitraat en sinds 2020 wordt er helemaal geen kunstmest meer gebruikt. Een decennium lang de kracht van de bodem en het vee als leidraad nemen, zorgde onder meer voor gezondere koeien en een betere benutting van de eigen mest. Jan: “Eigenlijk is kringloopboeren heel eenvoudig door de drie W’s: weiden, weinig eiwit in het rantsoen en water bij de mest.” |
 |
Mengteelt mais-stokbonen niet altijd succesvolSnijmais is, na gras, het belangrijkste voedergewas voor melkvee. In een mengteelt van mais met stokbonen, zou het hoge eiwitgehalte in de bonen het lage gehalte aan eiwit in de mais kunnen compenseren. Vanaf eind augustus zal de boon afrijpen en samen met de mais voor een zetmeel- en eiwitbron zorgen. |
NieuwsbriefWilt u geheel vrijblijvend op de hoogte worden gehouden van het project ‘Verdienen met duurzame melkveehouderij Utrecht’? Wij versturen periodiek een nieuwsbrief met daarin kennis en ervaringen die binnen dit project wordt opgedaan. Middels onderstaand formulier kunt u zich hiervoor aanmelden. Volg ons ook op
|
Neem contact op me onze adviseurs voor meer informatie
Mede mogelijk gemaakt doorBinnen dit project wordt aan de hand van praktijkkennis via proefvelden gekeken hoe u als melkveehouder kunt blijven verdienen in een omgeving waarin markt, klimaat en regelgeving continu veranderen. Het project is mede mogelijk door steun van de provincie Utrecht en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland. |
|
 |
 |